Rechtvaardig Eerde de Vries Democratie of tribunalen
Tweehonderd klimaatstakers in Arnhem, honderdduizenden wereldwijd ANP
Het stuk van Arnon Grunberg: “Wie de liberale democratie verdedigt, verdedigt haar zwaktes” besprak ik nog niet eerder. Het eerste genoemde stuk beschrijft hoe in de rechtspraktijk de meeste procespartijen een procedure beginnen met de volle overtuiging dat het gelijk aan hun zijde staat. Toch zal er minstens één niet (volledig) gelijk krijgen. Hoewel het rechtspreken ook vaak schipperen is, heb je daar nog houvast aan de wet.
De democratie kent zo’n norm niet en daar is ook geen rechter die een eindbeslissing neemt. De democratie is eigenlijk alleen de weg of de procedure naar een beslissing. Omdat “het volk” met één volkswil niet bestaat, kan er ook geen overeenstemming worden bereikt over wat absoluut goed is.
Een liberale democratie blijft los zand of mooier gezegd “eenheid in verscheidenheid”, individuen en burgers met uiteenlopende meningen, ideologieën en geloofsrichtingen. Wie de liberale democratie verdedigt, verdedigt daarom aldus Grunberg haar zwaktes, haar gebrek aan slagvaardigheid, haar dubieuze compromissen.
Dat weinig voortvarende democratische proces is de prijs die we betalen als we iedereen mee willen nemen en dus niemand buiten willen sluiten.
Het lijkt erop dat het naoorlogse, eerst nog sterk verzuilde, Nederland daar goed mee kon leven, met die stroperige democratische besluitvorming.
Maar naarmate er meer en meer kloven tussen diverse bevolkingsgroepen worden gesignaleerd en de ene crisis de andere opvolgt, wordt dat “meenemen van alle burgers” voor velen onaantrekkelijk.
Iedereen prijst nog wel het individualisme en roept vrijheid van meningsuiting, maar is doof voor andermans mening. Het eigen gelijk wordt als zo vanzelfsprekend gezien (zie die procespartijen waar ik mee begon), dat men weigert in te zien dat er ook andere overtuigingen kunnen bestaan.
Maar juist met al die schijnbaar onoverbrugbare kloven in de maatschappij zullen we er toch aan moeten geloven, we moeten er met z’n allen uitkomen. Als zovele individualisten zijn we gelukkig nog steeds één gemeenschap. Behoud van die gemeenschap vergt offers, compromissen en hard werken.
Voor wie dat eigen gelijk als geloofsartikel idealiseert, geldt Grunberg’s waarschuwing: “hoe hooggestemder het ideaal, hoe groter de kans op gruwelijke zuiveringen”. Werd er in de Kamer niet al gedreigd met “tribunalen”?
