Dit blijkt uit de analyse van het FSP van cijfers uit de CBS-monitor Brede Welvaart voor de gemeenten Heerenveen, Opsterland, Ooststellingwerf, Smallingerland en Weststellingwerf.

Zeven of hoger

De monitor kan het beleid voor brede welvaartsontwikkeling voeden. Het kan helpen om uitdagingen te signaleren en vast te stellen. Het biedt een afwegingskader om door te redeneren wat de gevolgen zijn van beleidskeuzes voor het heden en de toekomst. In Zuidoost Friesland is in 2020 87 procent van de inwoners tevreden met zijn of haar leven. Zij geven een 7 of hoger als rapportcijfer voor hun tevredenheid met het leven. Dit percentage ligt hoger dan landelijk (85%) en gelijk aan de provincie Fryslân (87%).

Eenzaam

Tussen de gemeenten in Zuidoost Friesland zijn wel enige verschillen waarneembaar, waarbij Smallingerland met 84 procent het laagst scoort. In de eerste regionale monitor Brede Welvaart Zuidoost Friesland scoorde de gemeente Ooststellingwerf het hoogst op tevredenheid met het leven. Dit jaar zijn er geen cijfers van Ooststellingwerf beschikbaar bij het CBS. In Zuidoost Friesland is 40 procent van de inwoners in 2020 niettemin eenzaam. Dit is een groot aandeel, maar wel lager dan provinciaal (41 procent) en landelijk waar 47 procent van de inwoners eenzaam is.

Het gaat betrekkelijk goed

Lange tijd werd welvaart alleen in ‘smalle’ economische termen weergegeven. Maar als het om welvaart als kwaliteit van leven gaat, zijn ook welzijn en welbevinden van belang, evenals de duurzaamheid ervan. Kijkend met de blik van brede welvaart gaat het betrekkelijk goed met de regio Zuidoost Friesland op aspecten als goed ervaren gezondheid, tevredenheid met het leven, ervaren eigen regie, mate van stress en vrijwilligerswerk. Op deze indicatoren scoort de regio hoger dan het landelijk gemiddelde.

Economische score

Vaak vloeit een dergelijk gunstig sociaal beeld voort uit een hogere economische score voor hetzelfde gebied. Echter, op de meer economisch getinte thema’s zoals besteedbaar inkomen, bruto binnenlands product, onderwijs en diplomaniveau zijn de uitkomsten voor de regio juist lager dan landelijk. Dit tegenstrijdige beeld, dat al eerder werd waargenomen met betrekking tot de provincie Fryslân, is bekend geworden als de ‘Friese paradox’.

Materiele welvaart

Op het gebied van brede welvaart verschilt de regio Zuidoost Friesland op enkele thema’s van de provincie Fryslân als geheel. Opvallend is dat de regio op het thema materiele welvaart, waaronder het bruto binnenlands product en besteedbaar inkomen, beter scoort dan de provincie als geheel. Ook binnen het thema Landschap en Milieu doet de regio het beter op de indicatoren zonnepanelen op woningen, broeikasgasemissies en fijnstof dan provinciaal. Op het gebied van gezondheid laat de regio een wat ongunstiger beeld zien in vergelijking met de provincie. Onder andere op de indicatoren overgewicht en voldoende beweging scoort de regio lager dan provinciaal.

Mensen vinden zichzelf gezond

Uit eerder onderzoek blijkt dat gezondheid een belangrijke indicator is voor geluk. Ook het goed kunnen rondkomen van het huishoudinkomen heeft grote invloed op de geluksbeleving. Eigen regie is belangrijk voor de kwaliteit van leven van mensen. In Zuidoost Friesland ervaart 92 procent van de inwoners voldoende eigen regie. In de regio Zuidoost Friesland ervaart 81 procent van de volwassenen de eigen gezondheid als (zeer) goed en tien procent van de inwoners heeft moeite met rondkomen. Dat is iets minder dan provinciaal (11%) en landelijk (13%).

Overwicht

In Zuidoost Friesland heeft iets meer dan de helft van de inwoners te maken met overgewicht (52%). Dit aandeel is hoger dan in Fryslân (51%) en landelijk (49%). In de gemeenten Ooststellingwerf (54%) en Weststellingwerf (53%) komt overgewicht het vaakst voor. In Smallingerland en Weststellingwerf wordt de meeste stress ervaren en in Ooststellingwerf het minst. Een derde van de inwoners van regio Zuidoost Friesland heeft één of meer langdurige aandoeningen. De gemiddelde levensverwachting in de regio Zuidoost Friesland is 81,7 jaar. Dit is iets hoger dan het Friese gemiddelde (81,6 jaar). Landelijk leven inwoners gemiddeld 81,8 jaar.

Leerlingendaling

In de afgelopen tien jaar is het aantal leerlingen met bijna 800 gedaald (-5%). De leerlingendaling houdt naar verwachting aan tot 2026. Daarna wordt een lichte stijging verwacht. De daling van het aantal leerlingen in Zuidoost Friesland is (-5%) kleiner dan provinciaal. Wel zijn er grote verschillen per gemeente. Vooral in Smallingerland (-19%) en Weststellingwerf (-15%) is het aantal leerlingen flink gedaald in de afgelopen tien jaar. Het dalende aantal leerlingen wordt ook steeds meer merkbaar in het voortgezet onderwijs.

Gelijke kansen

Kinderen met dezelfde talenten krijgen in het onderwijs niet altijd gelijke kansen. In het schooljaar 2020/2021 had 48 procent van de leerlingen in Ooststellingwerf en Weststellingwerf een hogere score (tenminste een halve schoolsoort hoger dan het schooladvies) op de eindtoets dan het schooladvies van de basisschool. Dit percentage is hoger dan provinciaal (45%) en landelijk (38%).

Schooladvies

Daarentegen is het percentage dat hoger scoort op de eindtoets dan het schooladvies in Heerenveen (36%) en Smallingerland (34%) relatief laag in vergelijking met andere gemeenten in Fryslân. Uit onderzoek uit 2018 blijkt dat kinderen van hoogopgeleide ouders gemiddeld hogere adviezen krijgen, ook al zijn de schoolprestaties hetzelfde. Mogelijk is dit een van de verklaringen voor de lagere adviezen in Ooststellingwerf en Weststellingwerf. Het gemiddelde opleidingsniveau (dus ook van de ouders) in deze gemeenten ligt lager dan landelijk.

Onderadvisering

Vooral in Smallingerland, Ooststellingwerf en Weststellingwerf is vaker sprake van onderadvisering in vergelijking met landelijk. Van onderadvisering is sprake als leerlingen een hogere score op de eindtoets hebben dan het schooladvies van de basisschool. In Zuidoost Friesland behaalde 58 procent van de leerlingen in het schooljaar 2019/2020 een vmbo-diploma, waarbij in Weststellingwerf dat aandeel met 67 procent het hoogst lag. Dat aandeel is hoger dan landelijk (52%). Ook zijn er in de regio (73%) meer leerlingen met een mbo-diploma dan landelijk (49%). Het aanbod van wetenschappelijk onderwijs is beperkt in Fryslân. Mogelijk kiezen Friese studenten daarom eerder voor een andere opleiding, of verlaten zij de provincie.