„We hebben er veel aan gedaan om een passend programma in elkaar te zetten”, stelt voorzitter Anne Schelhaas van stichting Kamp It Petgat. „Het programma begint ’s middags om drie uur in ’t Karkien in Blesdijke. Hoofdmoot van het programma daar is een voorstelling van theatergroep De Steeg uit Groningen.” De Steeg maakt theatervoorstellingen voor jongeren, over actuele onderwerpen. In Blesdijke wordt de voorstelling Issy en Sophius gespeeld. Het gaat over de twee joodse jongens: Israël en Sophius de Vries. In de winter van 1942-1943 overlijden zij in Auschwitz: Iraël is dan 16 jaar, Sophius wordt één dag voor zijn 15e verjaardag vermoord.

Joodse jongens

Issy en Sophius zijn twee gewone jongens, die voetballen, kattenkwaad uithalen, verliefd worden. Als de oorlog begint lijkt er eerst niet zo veel te veranderen. Maar gaandeweg merken ze dat ze in plaats van gewone jongens vooral Joodse jongens worden. Het wordt steeds moeilijker om ‘gewoon’ te zijn en steeds onaangenamer om Joods te zijn. Moeten ze onderduiken? Moeten ze vrijwillig op de trein stappen naar Polen? En waarom overkomt hen dit? Wat hebben zij verkeerd gedaan?

Hun verhaal staat symbool voor het lot van duizenden joodse kinderen in de Tweede Wereldoorlog. Het laat zien hoe kwetsbaar vrijheid is.

Werkkampen

Speciaal voor de herdenking in Blesdijke is het verhaal ook ingebed in het verhaal van de joodse werkkampen. Tijdens het programma in ’t Karkien vertelt Niek van der Oord (auteur van het boek Jodenkampen, voorzitter van de Stichting Joodse Werkkampen en bestuurslid van de stichting Kamp It Petgat) uit Noordwolde over de joodse werkkampen in het algemeen en kamp It Petgat in het bijzonder. ‘En er is muziek van de van oorsprong uit Paasloo afkomstige Margot Merah. Zij maakt deel uit van The Lasses, een Nederlands duo uit Amsterdam. Ze treedt ook solo op’, licht Anne Schelhaas het muzikale gebeuren in ’t Karkien nader toe. Margot zingt zowel traditionele (vaak Keltische) als eigen liedjes en staat bekend om haar meeslepende stem.

Schelhaas raadt belangstellenden voor het programma in ’t Karkien dringend aan te reserveren. In het kerkje kunnen maximaal 100 mensen. „Vol is vol”, waarschuwt de zelf in Blesdijke woonachtige voorzitter. Rond half vijf gaat het programma verder bij de voormalige kamplocatie aan de Nijksweg.

Kinderen van obs De Blesse leggen bloemen bij het monument. Daarna lopen alle bezoekers gezamenlijk in stilte naar het 400 meter verderop gelegen kampterrein.

In ere hersteld

„Sinds wij het kampterrein enkele jaren geleden hebben gekocht, is er veel gebeurd”, aldus voorzitter Anne Schelhaas. Het bosje is toegankelijk gemaakt, de fundamenten van de barakken zijn blootgelegd, er staan overal informatieborden en het oorspronkelijke toegangshek is in ere hersteld. „Ook staan er fraaie stalen bankjes en onthullen we op 2 oktober een nieuwe vlaggenmast met enkele vlonders zoals die vroeger in It Petgat lagen.” De dobbe die grotendeels was dichtgeslibt, is bovendien onder handen genomen.

De tekst gaat verder na de foto

De nieuwe vlaggenmast wordt op 2 oktober in gebruik genomen door de Friese commissaris van de koning mr. Arno Brok en burgemeester André van de Nadort. Beide hoogwaardigheidbekleders voeren tijden de herdenking het woord. Kinderen van obs De Blesse dragen een gedicht voor. Opperrabbijn Binyomin Jacobs zegt een gebed voor de doden.

„Deze herdenking op 2 oktober moet een traditie worden. De eerste keer hadden we te maken met corona. Toen mochten er maximaal 30 mensen komen. Vorig jaar regende het pijpenstelen. We hopen dat drie keer scheeprsrecht is en dat de herdenking de belangstelling trekt die het verdient.”

De joodse mannen die in It Petgat verbleven werden in de nacht van 2 op 3 oktober door de nazi’s afgevoerd. Ze liepen met hun in allerijl gepakte bagage richting de Markeweg. Uiteindelijk belandde bijna iedereen via Kamp Westerbork in de vernietigingskampen Auschwitz of Sobibor.

De voor iedereen toegankelijke plechtigheden bij en op het voormalig kampterrein beginnen om kwart voor vijf bij het monument aan de Nijksweg. Van daar is er een stille tocht richting het kampterrein.

Voor de activiteiten in ’t Karkien is nog slechts een beperkt aantal plaatsen beschikbaar. Opgeven is noodzakelijk via kampitpetgat@gmail.com

Steeds meer aandacht

Nederland telde in 1942 een kleine 50 werkkampen waar joodse mannen tewerk werden gesteld. Al die kampen werden op 2 oktober in een door de nazi’s gecontroleerde actie leeggehaald. De laatste jaren komt er steeds meer aandacht voor deze vergeten zwarte bladzijde in de vaderlandse geschiedenis.

Het voortouw daartoe nam de in de Stellingwerven zetelende stichting Joodse Werkkampen. Zij plaatsen monumenten op de voormalige kamplocaties op de Drents-Friese grens. Zo staan er monumenten in Fochteloo (Kamp Ybenheer), Elsloo (Kamp De Landweer), Water (Kamp Diever A en B) en dus bij It Petgat in Blesdijke. In Vledder is in een voormalige barak van het Kamp Vledder het Kijkdoosmuseum gevestigd. Dat is met het oog op dit bijzondere herdenkingsjaar totaal vernieuwd.

De initiatiefgroep vanuit Plaatselijk Belang die er voor zorgde dat het joodse werkgroep Ybenheer in Fochteloo ook is gemarkeerd met ondermeer informatieborden, legt op 2 oktober bloemen bij het monument en hangt een Joodse vlag halfstok.